Προσοχή! Ψάρι με θανατηφόρο άγγιγμα

Μαζί και ο γνωστός μας πλέον και επικίνδυνος λαγοκέφαλος αλλά και το λεονταρόψαρο, που από το 2015 έχει… εγκατασταθεί στη Ρόδο και στην Κρήτη. Υπάρχουν όμως και ξενιστές που βάλαμε πολύ γρήγορα και στη διατροφή μας ως λιχουδιές, όπως ένα εύγευστο κοχύλι, που έχει μπει πλέον ως εκλεκτό έδεσμα στα ακριβά εστιατόρια, ιδιαίτερα της Ρόδου.

Νέα, ξενικά είδη έχουν μπει στο Αιγαίο και στο Ιόνιο, λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας του νερού και αποτελούν τεράστιο πρόβλημα για την αλιεία, τον τουρισμό και τη δημόσια υγεία. Η άνοδος των «μυρίων» κινητοποιεί τις αρχές και η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει θεσπίσει ειδικό κανονισμό για την καταγραφή των γνωστών χωροκατακτητικών ειδών, αλλά και των νέων αναμενόμενων, ως μέτρο έγκαιρης προειδοποίησης. Την ίδια ώρα το δίκτυο ΕLNAIS και η περιβαλλοντική οργάνωση της Θεσσαλονίκης «i Sea» ζητούν από τους Ελληνες ψαράδες να φωτογραφίζουν και να στέλνουν τα σπάνια είδη, προκειμένου να καταγραφούν σε βάσεις δεδομένων και να μελετηθούν, αποφεύγοντας να τα καταναλώνουν.

Το ψάρι Plotosus lineatus, που μοιάζει με χέλι, είναι ένα από τα πιο δηλητηριώδη παγκοσμίως και έχει κατακλύσει τις θάλασσες στο Ισραήλ και στη γειτονική Τουρκία. Αν και δεν έχει ακόμη εντοπιστεί στην Ελλάδα, οι ψαράδες πρέπει να επαγρυπνούν, γιατί είναι από αυτά που αναμένεται να κάνουν σύντομα την εμφάνισή τους. Το Plotosus lineatus είναι ένα μακρύ ψάρι, μήκους μέχρι και 32 εκατοστά, σε καφετί χρώμα με άσπρες ή κρεμ λωρίδες.

Μοιάζει με χέλι
Τα νεαρά άτομα κολυμπούν σε ομάδες των 100, και μοιάζουν με μπάλα, ενώ τα ενήλικα μέχρι 20 ψάρια μαζί. Οι ψαράδες μπορεί να το μπερδέψουν με το χέλι αν και οι ρίγες στην πλάτη του το κάνουν ιδιαίτερο. Πρόκειται για ένα ψάρι του Ινδικού και του Δυτικού Ειρηνικού Ωκεανού, ενώ έχει κάνει την εμφάνισή του και στις ακτές της ανατολικής Αφρικής και της Μαδαγασκάρης, της Ιαπωνίας και νότια προς την Αυστραλία. Ως ξενικό είδος μπήκε στη Μεσόγειο από το Σουέζ και έχει θέσει σε συναγερμό τις Αρχές στη γειτονική χώρα καθώς τελευταία αυξάνεται ο αριθμός των ατόμων.

Το Plotosus lineatus έχει κοφτερά πτερύγια και τα αγκάθια του κρύβουν ένα άκρως τοξικό δηλητήριο, που μπορεί να αποβεί μοιραίο για τον άνθρωπο που θα έρθει σε επαφή μαζί του και κοπεί. Ωστόσο οι επιστήμονες εμφανίζονται καθησυχαστικοί, αφενός γιατί δεν υπάρχουν μεγάλοι πληθυσμοί στη Μεσόγειο (ούτε ένα άτομο δεν έχει εντοπιστεί στην Ελλάδα) κι αφετέρου γιατί το ψάρι αυτό κινείται πάντα σε μεγάλα κοπάδια και μπορούν να γίνουν αντιληπτά. Ενεργούν σαν μια γιγαντιαία περιστροφική μηχανή και δύσκολα μπορεί κάποιος να ακινητοποιήσει ή να εγκλωβίσει ένα. Η μεγάλων διαστάσεων μέδουσα Rhopilema nomadica μπορεί να φτάσει έως και τα 10 κιλά σε βάρος, ενώ η ομπρέλα της έχει διάμετρο μέχρι και 58 εκατοστά. Η επαφή με τον άνθρωπο είναι αρκετά επώδυνη, το «άγγιγμά» της ενοχλητικό και επικίνδυνο, ενώ έχουν αναφερθεί σοβαρές επιπτώσεις στα μάτια και στα χείλη ατόμων που τα τσίμπησε και στη συνέχεια έβαλαν τα χέρια τους στο πρόσωπο. Είναι είδος των πολύ τροπικών θαλασσών, απαντάται σπάνια στη Μεσόγειο κι ακόμη πιο σπάνια στην Ερυθρά Θάλασσα.

Στη γειτονική Τουρκία συναντάται στον κόλπο της Μερσίνας, όπου από το 2010 βρίσκεται σε εξέλιξη ερευνητικό πρόγραμμα, επιστημόνων από πολλά πανεπιστήμια και ιδρύματα. Στην Ελλάδα υπάρχει μόνο μία πρόσφατη αναφορά στον Λακωνικό κόλπο, όμως οι ειδικοί καλούν τους ψαράδες να επαγρυπνούν, ενημερώνοντάς τους ότι θα την αναγνωρίσουν από το μεγάλο μέγεθός της και το υπόλευκο χρώμα της.

«Η παρείσδυση νέων ειδών στις ελληνικές θάλασσες αυξάνεται διαρκώς την τελευταία δεκαετία. Μερικά από τα είδη αυτά είναι εδώδιμα και τα έχουμε βάλει στη διατροφή μας, όπως το μπλε καβούρι που έχει κατακλύσει το βόρειο Αιγαίο και το Ιόνιο πέλαγος. Καλό θα ήταν μάλιστα να το καταναλώνουμε ακόμη περισσότερο γιατί είναι πεντανόστιμο και πολύ ωφέλιμο. Αλλά και το γαστερόποδο (κοχύλι) Conomyrex persicus που πρωτοεμφανίστηκε στη Ρόδο, όπου σερβίρεται ως εκλεκτός μεζές στα εστιατόρια του νησιού, έχει φτάσει πλέον στις ακτές της Αττικής», λέει στο «Εθνος της Κυριακής» η διευθύντρια ερευνών του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) Αργυρώ Ζενέτου, που είναι ταυτόχρονα και εθνικός εμπειρογνώμονας στα ευρωπαϊκά όργανα για τα ξενικά είδη.

«Δυναμικά» έχει εισβάλει στις ελληνικές θάλασσες την τελευταία δεκαετία το λεονταρόψαρο, ένα από τα πιο εισβολικά είδη στον κόσμο, το οποίο μπήκε στη Μεσόγειο από το Σουέζ αν και δεν αποκλείεται η εξάπλωσή του να οφείλεται και σε διαφυγές από ενυδρεία. Το λεονταρόψαρο είναι είδος ιδιαίτερα ανταγωνιστικό που προκαλεί πολλά προβλήματα στα τοπικά οικοσυστήματα, καθώς δεν έχει φυσικούς εχθρούς, ενώ τα αγκάθια που φέρει στη ράχη του είναι πολύ κοφτερά και δηλητηριώδη. Ενα τσίμπημα μπορεί να προκαλέσει οξύ πόνο, πρήξιμο και σε ακραίες περιπτώσεις έχει επιδράσεις στο καρδιαγγειακό και στο νευρομυϊκό σύστημα. Ωστόσο αν καθαριστεί προσεχτικά το κρέας του είναι βρώσιμο και ιδιαίτερα νόστιμο. Στην Ελλάδα βρίσκεται σχεδόν καθημερινά και εκτιμάται ότι πλέον έχει εγκατασταθεί για τα καλά.

Χίλια ξενικά είδη
Από τα πιο γνωστά ξενικά είδη στη χώρα μας, για το οποίο γίνεται συχνά λόγος, εξαιτίας της τοξικότητας της σάρκας του είναι ο λαγοκέφαλος (Lagocephalus sceleratus), ο οποίος έχει εξαπλωθεί πολύ και η επιστημονική κοινότητα αναζητά τρόπους για τον περιορισμό του. Μητέρα και γιος πριν ακριβώς από έναν χρόνο έφαγαν λαγοκέφαλους στην Κύπρο και έδωσαν μάχη για τη ζωή τους στη μονάδα Εντατικής Θεραπείας του νοσοκομείου Λευκωσίας. Θάνατοι από κατανάλωση λαγοκέφαλου έχουν αναφερθεί στον Λίβανο και στο Ισραήλ και δηλητηριάσεις βαριάς μορφής σε πολλές μεσογειακές χώρες.

Σύμφωνα με την κ. Ζενέτου, περίπου 1.000 ξενικά είδη έχουν εισβάλει στη Μεσόγειο τα τελευταία χρόνια και περίπου ένα είδος εισέρχεται κάθε 1,5 εβδομάδα. «Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει την κατανομή, την επιβίωση και την εξάπλωση των ειδών», λέει η κ. Ζενέτου.

ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΣ ΣΤΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ

Ενα αυτόχθονο είδος της Μεσογείου είναι το λοφιόψαρο, το οποίο μπορεί να φτάσει σε μήκος έως και τα 2 μέτρα. Τρέφεται με καλαμάρια και προτιμά τα βαθιά νερά. Μέχρι σήμερα υπάρχουν 22 καταγραφές σε όλη τη Μεσόγειο και μόνο 4 στις ελληνικές θάλασσες, από το κεντρικό και νότιο Αιγαίο.

«ΚΑΜΠΑΝΑΚΙ»
Οι ειδικοί καλούν τους ψαράδες να επαγρυπνούν

Οι ψαράδες φωτογραφίζουν και οι επιστήμονες μελετούν τα ξενικά είδη, σπάνια ψάρια και θαλάσσιους οργανισμούς, εξωτικά είδη που βρίσκουν στα δίχτυα τους ή στις βουτιές τους στον ελληνικό βυθό.

Το Ελληνικό Δίκτυο για τα υδρόβια ξενικά είδη της Ελλάδας (ELNAIS: http://elnais.ath.hcmr.gr/) φιλοξενείται από το Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών και μέχρι σήμερα περιλαμβάνει έντεκα ερευνητικά κέντρα/πανεπιστήμια και περισσότερους από 42 Ελληνες επιστήμονες, που μελετούν τα είδη αυτά και έχουν καταγράψει 187 θαλάσσια είδη που απαριθμούνται ως ξενικά και συνοδεύονται από τις φωτογραφίες και τους χάρτες κατανομής τους στην Ελλάδα.

Το ELNAIS λειτουργεί εδώ και μια δεκαετία και στόχοι του είναι η διευκόλυνση της εθνικής και διεθνούς συνεργασίας στην έρευνα, η ανταλλαγή επιστημονικών πληροφοριών και η διαχείριση ξενικών ειδών στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, καθώς και η ανάπτυξη σε απευθείας σύνδεση συστήματος πληροφοριών για τα υδρόβια ξενικά είδη στην Ελλάδα με τις λειτουργίες έγκαιρης προειδοποίησης (βάση δεδομένων ELNAIS).

Πριν από έναν χρόνο ιδρύθηκε στη Θεσσαλονίκη η περιβαλλοντική οργάνωση «i Sea», με σκοπό την προστασία των υδάτινων οικοσυστημάτων, με κύριους πυλώνες δράσεις την αλιεία, τα ξενικά είδη, τα υδάτινα απορρίμματα και τη σχέση του ανθρώπου με τα οικοσυστήματα και τους υδάτινους οργανισμούς.

Από τον Μάιο του 2016 η «i Sea» υλοποιεί το πρόγραμμα «Σε ξενίζει… Μοιράσου το μαζί μας!!!», το οποίο καλεί τους ψαράδες, επαγγελματίες, αλλά και ερασιτέχνες να φωτογραφίζουν τα σπάνια είδη, ψάρια και θαλάσσιους οργανισμούς που δεν έχουν ξαναδεί και να τα στέλνουν στην οργάνωση, προκειμένου να μελετηθούν από τους ειδικούς.

«Στο πρόγραμμα συμμετέχουν μη-επιστήμονες με αγάπη για το θαλάσσιο περιβάλλον που στέλνουν φωτογραφίες με θαλάσσια είδη που είτε αναγνωρίζουν ως ξενικά, είτε δεν μπορούν να αναγνωρίσουν. Επιστήμονες της “i sea” αναλαμβάνουν να αναγνωρίσουν τα είδη που στη συνέχεια καταγράφονται στη βάση δεδομένων του προγράμματος, μαζί με πληροφορίες σχετικά με την περιοχή εντοπισμού, το βάθος εύρεσης, τα μήκος, το βάρους είδους, κ.ά.», λέει στο «Εθνος της Κυριακής» ο βιολόγος και επικεφαλής της οργάνωσης, Γιάννης Γιώβος.

Μέχρι στιγμής έχουν δεχτεί 106 καταγραφές από την Ελλάδα και την Κύπρο από 41 διαφορετικά είδη και η έρευνα συνεχίζεται.

της ΜΑΡΙΑ ΡΙΤΖΑΛΕΟΥ

Πηγή : http://www.ethnos.gr