Θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές και ελληνική κατάσταση
Γράφουν οι:
Βασίλειος Τσελέντης, Καθηγητής τμήματος
Ναυτιλιακών Σπουδών Πανεπιστημίου Πειραιά
Σωτήριος Μιχ. Μανώλογλου, Nαυτιλιακός
οικονομολόγος, υποψ.διδάκτορας τμήματος
Ναυτιλιακών Σπουδών Πανεπιστημίου Πειραιά
Βασιλεία-Μαρία Ψαρρού, Ναυτιλιακή
Οικονομολόγος, Συνεργάτης του Εργαστηρίου
Θαλασσίων Επιστημών, Πανεπιστήμιο Πειραιά
Στις μέρες μας είναι γενικά παραδεκτό ότι οι ωκεανοί και οι βιοτικοί τους πόροι βρίσκονται υπό απειλή. Η αυξανόμενη χρήση της παράκτιας ζώνης από τον άνθρωπο, προξενεί σημαντικές βλάβες στα θαλάσσια οικοσυστήματα με απτά πλέον αποτελέσματα, όπως αυτό της εξάντλησης πολλών θαλάσσιων ιχθυαποθεμάτων. Η απειλή μιας περαιτέρω βλάβης των ενδιαιτημάτων και η πιθανή απώλεια ειδών και γενετικής ποικιλομορφίας, αναδεικνύουν τη σοβαρότητα της κατάστασης.
Στο πλαίσιο αυτό όλο και πιο συχνά προτείνονται τα θαλάσσια καταφύγια και οι Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές [Marine Protected Areas (MPAs)] ως σημαντικά εργαλεία για την αντιμετώπιση των απειλών αυτών για τους θαλάσσιους πόρους και τα οικοσυστήματα. Η χώρα μας είναι από τις πλουσιότερες χώρες σε βιοποικιλότητα, καθώς στο θαλάσσιο περιβάλλον της Ελλάδας από τα 579 είδη ψαριών που ζουν στη Μεσόγειο τα 447 απαντώνται στις ελληνικές θάλασσες.
Τέλος, περισσότερα από 400 είδη πτηνών έχουν καταγραφεί στην Ελλάδα, με τη χώρα να φιλοξενεί σημαντικό αριθμό απειλούμενων ειδών σε ευρωπαϊκό κ αι παγκόσμιο επίπεδο. Είναι λοιπόν φανερό ότι τα θαλάσσια/παράκτια και νησιωτικά ενδιαιτήματα αποτελούν πεδία προτεραιότητας για την Ελλάδα, καθώς η χώρα μας διαθέτει τη μακρύτερη ακτογραμμή στη Μεσόγειο (περίπου 15.000 km) και οι παράκτιες περιοχές παρουσιάζουν μεγάλο οικονομικό, πολιτιστικό και οικολογικό ενδιαφέρον.
Με τον όρο Θαλάσσια Προστατευόμενη Περιοχή εννοούμε μια Περιοχή της οποίας τα όρια συμπεριλαμβάνουν μέρος θαλάσσιων ή ωκεάνιων υδάτων. Ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει θαλάσσιες περιοχές υπό καθεστώς προστασίας από την ανθρώπινη δραστηριότητα, που συνήθως περιλαμβάνουν ζώντες, αβιοτικούς ή και ιστορικούς και πολιτιστικούς πόρους. Οι θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές, ανάλογα την σπουδαιότητά τους, περιλαμβάνουν, είτε όρια ως προς την ανάπτυξη, την αλιεία και την πρόσβαση, είτε ολοκληρωτική απαγόρευση εκμετάλλευσης της περιοχής.
Είναι ευρέως γνωστό πως η Μεσόγειος θάλασσα απειλείται από την υπεραλίευση, την παράνομη αλιεία και την ρύπανση. Αρκετά βήματα έχουν γίνει προς την κατεύθυνση της προστασίας και της διατήρησης του περιβάλλοντος, τόσο από τα κράτη όσο και από τους διεθνείς οργανισμούς που ασχολούνται με την προστασία του περιβάλλοντος.
Οι Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές που υπάρχουν στη Μεσόγειο, καλύπτουν το 40% της Μεσογείου και σκοπό έχουν να ωφελήσουν την περιοχή και να περιορίσουν τις πιέσεις που ασκούνται στο θαλάσσιο περιβάλλον και τα οικοσυστήματα.
Στην εικόνα που ακολουθεί φαίνονται οι περιοχές σημαντικής περιβαλλοντικής σημασίας της Μεσογείου, στις οποίες δύναται να δημιουργηθούν θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές. Οι περιοχές αυτές θα περιλαμβάνουν οικοτόπους, θαλάσσια καταφύγια αλλά και θαλάσσια πάρκα. 
Οφέλη από τη δημιουργία Θ.Π.Π.
Οι Θ.Π.Π. συχνά περιλαμβάνουν περιοχές υψηλής οικολογικής αξίας των οποίων η θαλάσσια βιοποικιλότητα προστατεύευται και διατηρείται για τα οφέλη των σημερινών και των μελλοντικών γενεών. Οι θαλάσσιες ζώνες προστασίας θεωρούνται ως μέσα για τη βελτίωση τόσο της διαχείρισης της αλιείας όσο και της προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Εκτός από την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος, η προστασία επικεντρώνεται και στην παράκτια ζώνη.
Η παγκόσμια κατάσταση
Η κατάσταση σε παγκόσμιο επίπεδο είναι ιδιαίτερα ανησυχητική καθώς μόνο το 0,65% των ωκεανών και το 1,6% της παράκτιας ζώνης παγκοσμίως, προστατεύεται στη δομή του αντίστοιχου θαλάσσιου οικοσυστήματος, τη λειτουργία και την ακεραιότητα, ώστε η Θ.ΠΠ να μπορεί να υποστηρίξει περισσότερο τη βιώσιμη διαχείριση της αλιείας . Η σύμβαση για τη βιοποικιλότητα που έχει υπογράψει και η χώρα μας (Σύμβαση της Βαρκελώνης) προέβλεπε ότι μέχρι το 2013 το 10% της επιφάνειας της Μεσογείου θα βρισκόταν υπό καθεστώς προστασίας, το οποίο δυστυχώς δεν πραγματοποιήθηκε.
Συγχρονοι Στοχοι Ιδρυσης
Προστατευόμενων Περιοχων.
Οι σύγχρονοι στόχοι ίδρυσης των Προστατευόμενων Περιοχών είναι η προστασία φυσικών και πολιτισμικών χαρακτηριστικών με παράλληλη άμεση ή έμμεση στήριξη της κοινωνίας της εκάστοτε περιοχής. Αυτό περιλαμβάνει:
• Προστασία των ενδιαιτημάτων
• Διατήρηση της γενετικής βιοποικιλότητας (γενετικά αποθέματα)
• Προώθηση της επιστημονικής έρευνας
• Διατήρηση των φυσικών, παραδοσιακών και πολιτισμικών χαρακτηριστικών
• Προώθηση της Εκπαίδευσης σε τοπικό και ευρύτερο επίπεδο
• Αναψυχή και ανάπτυξη «βιώσιμου» τουρισμού και άλλων συμβατών δραστηριοτήτων για την ανάπτυξη της περιοχής
• Αειφορική διαχείριση των φυσικών πόρων
• Συμβολή στη διατήρηση ενός συνόλου από υπηρεσίες και αγαθά που είναι απαραίτητα για τη διατήρηση της ζωής πάνω στη γη, έπ’ ωφελεία της παρούσης και των επόμενων γενεών.
Η Ελλάδα στο μικροσκόπιο των Θ.Π.Π.
Η συνολική επιφάνεια των θαλάσσιων προστατευόμενων ή διαχειριζόμενων περιοχών στην Ελλάδα υπερβαίνει τα 2330 km² της θαλάσσιας περιοχής. Το 2002 τα κράτη που έλαβαν μέρος στην Παγκόσμια Διάσκεψη για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη στο Γιοχάνεσμπουργκ συμφώνησαν να δημιουργήσουν ένα συνεκτικό δίκτυο θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών (ΘΠΠ) μέχρι το 2012. Τέθηκαν τρεις βασικές προϋποθέσεις για να επιτευχθεί ο παραπάνω στόχος: το δίκτυο ΘΠΠ θα πρέπει να είναι αντιπροσωπευτικό και συνεκτικό, να είναι σε αρμονία με το διεθνές δίκαιο και να στηρίζεται στην επιστημονική πληροφόρηση.
Οι νέες ρυθμίσεις αφορούν τον βυθό και το υπέδαφος εντός των εθνικών υδάτων. Στόχος είναι η διατήρηση και αποκατάσταση του θαλάσσιου περιβάλλοντος έως το 2020 και για την επίτευξή του απαιτούνται συγκεκριμένες δράσεις βάσει ενός δεσμευτικού χρονοδιαγράμματος: – έως το 2012, έπρεπε να είχε ολοκληρωθεί η αρχική αξιολόγηση της περιβαλλοντικής κατάστασης των θαλάσσιων υδάτων και ο καθορισμός των περιβαλλοντικών στόχων και δεικτών – έως το 2013, έπρεπε να οριοθετηθούν οι προστατευόμενες περιοχές για κάθε θαλάσσια περιοχή ή υποπεριοχή, με στόχο τη δημιουργία ενός συνεκτικού και αντιπροσωπευτικού δικτύου θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών. Τέλος μέχρι το τέλος του 2014, θα πρέπει να έχουν θεσπιστεί προγράμματα παρακολούθησης και το 2015, θα πρέπει να είναι έτοιμα τα προγράμματα μέτρων για την εξασφάλιση καλής περιβαλλοντικής κατάστασης των υδάτων.
Η Ελλάδα παρόλο που έχει ηγετική θέση αναφορικά με το μέγεθος της ακτογραμμής της στη Μεσόγειο, κατέχει μόνο 4 προστατευόμενες περιοχές έναντι της Ιταλίας με μικρότερο μέγεθος ακτογραμμής και 25 ανακηρυγμένες προστατευόμενες περιοχές. Παρόλα αυτά μια θαλάσσια προστατευόμενη περιοχή της Ελλάδας αποτελεί την μεγαλύτερη της Μεσογείου.
Στον παραπάνω πίνακα παρουσιάζεται μια σύγκριση μεταξύ των χωρών της Μεσογείου και των προστατευόμενων περιοχών που αυτές διαθέτουν. Η Τουρκία και η Κροατία ιδιαίτερα είναι δυο ταχύτατα αναπτυσσόμενες χώρες οι οποίες αξιοποιούν το μήκος της ακτογραμμής τους και κατέχουν σημαντική θέση σχετικά με τις θάλασσες προστατευόμενες περιοχές.
Στόχος της Ελλάδας επομένως πρέπει να είναι η οριοθέτηση και δημιουργία Θαλάσσιων Προστατευόμενων Περιοχών, ώστε να δημιουργηθεί ένα συνεκτικό και αντιπροσωπευτικό δίκτυο, μέσω του οποίου θα προωθηθεί η προστασία και η διατήρηση τόσο της βιοποικιλότητας, όσο και των σημαντικών οικοτόπων, που υπάρχουν στη χώρα μας.
Πηγή : Θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές και ελληνική κατάσταση | Η ΡΟΔΙΑΚΗ http://www.rodiaki.gr/article/309828/thalassies-prostateyomenes-perioxes-kai-ellhnikh-katastash#ixzz3a1Qn6qGf
