Ένας αρχαίος τρόπος χημικού ψαρέματος

Η έκφραση “μας φλόμωσαν στα ψέματα ” ακούγεται αυτές τις ημέρες της οικονομικής κρίσης όλο και πιο συχνά, για τους πολιτικούς, εννοώντας ότι μας ζάλισαν με τα πολλά παραπλανητικά τους λόγια . Ας δούμε όμως από που προέρχεται αυτή η έκφραση .

Φλόμος είναι ένα φυτό πολύ κοινό στην ελληνική γη, που ονομάζεται επιστημονικά Ευφόρβιον ο χαρακίας (Euphorbia characias). Ο γαλακτώδης χυμός του φυτού δρα με ναρκωτικότοξικό τρόπο, εξ αιτίας των ουσιών ευφορβόνη και ευφορβίνη που περιέχει. Από τα αρχαία χρόνια οι κάτοικοι των μικρασιατικών παραλίων γνώριζαν αυτές τις τοξικές ιδιότητες και το χρησιμοποιούν ως έναν τρόπο χημικού ψαρέματος, για να φλομώσουν δηλαδή να ζαλίσουν τα ψάρια και να τα πιάνουν εύκολα.

Πρόκειται για το «φαρμακευτικό ευφόρβιο» των αρχαίων.

Κατά τον Πλίνιο η ονομασία Ευφόρβιο, οφείλεται στον Εύφορβον, γιατρό του Βασιλιά της Μαυριτανίας Τζούμπα τον 2ο (30π.Χ – 24μ.Χ.).

Οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν για ιατρικούς λόγους . Ο Γάλιος Αουρελιάνους το συνιστούσε για την υδρωπικία, ο Αλέξανδρος Τραλλιανός,γιατρός του 6ου αιώνα, για την πτώση των μαλλιών και ο Στριμπόνιους Λάργκους για τον πονοκέφαλο.

Ο Ιπποκράτης αναφέρει στο 5ο βιβλίο «Επί των Επιδημιών » δύο περιπτώσεις δηλητηρίασης από το Ευφόρβιον. Ο Πλίνιος και Διοσκουρίδης το αναφέρουν ως καθαρτικό και πολύ επικίνδυνο. Επιπλέον γράφουν ότι σε μεγάλες δόσεις είναι δριμύ δηλητήριο και προκαλεί ερεθισμό τους πεπτικού σωλήνα, σοβαρές νευροφυτικές διαταραχές και τον θάνατο.

Στη λαϊκή ιατρική συνιστούσαν την λήψη του ως δραστικό καθαρτικό και για τα οιδήματα. Σταμάτησαν όμως τη χρήση του προ πολλού, λόγω της υψηλής τοξικότητας των ουσιών που περιέχει . Σε εξωτερική χρήση έχει χρησιμοποιηθεί και για τη θεραπεία της δερματοφύτωσης «πόδι αθλητή», της μυρμηγκιάς και της σύφιλης.

Στο ψάρεμα το χρησιμοποιούν ακόμη και σήμερα με τον παρακάτω τρόπο.

Ξεκινούν οι ψαράδες με καμάκια και δίχτυα, ζώνουν με τις βαρκες τους τις φωλιές των ψαριών και κατεβάζουν στο πυθμένα την κατάλληλη στιγμή, τσάντες με κοπανισμένα φύλλα και κορμούς φλόμου .

Τα ψάρια ενοχλημένα και μισοναρκωμένα βγαίνουν στην επιφάνια και γίνονταν έτσι   εύκολη λεία για το καμάκι ή το δίχτυ του ψαρά .

Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας έχει τις ονομασίες Τιθυμαλώ, Γαλακτόχορτο, Φλώμος, Γαλατσίδα. Το άλλο όνομα του, το «χαρακιάς», είναι αρχαίο κι αναφέρεται από τον Θεόφραστο και αποδίδει τους βιότοπους που προτιμά, που συνήθως είναι βράχοι με σχισμές (χαρακιές).

Στη Κω το τοπικό του φλόμου όνομα είναι φαρμακιά , πιθανόν εξ αιτίας των δηλητηριωδών ουσιών που περιέχει και την συναντάμε συχνά στη Παναγία στο Μονάγρι, το παλιό Πυλί και αλλού.

Τα παλιά χρόνια στο νησί για να ψαρέψουν με την φαρμακιά χρησιμοποιούσαν την εξής τακτική . Απομόνωναν πρώτα μια γούρνα στις εκβολές των ρεμάτων που περιείχε ψάρια, αποκόβοντάς την από το υπόλοιπο ρέμα. Μετά χτυπούσαν το φυτό πάνω σε βρεγμένη πλάκα ώσπου να βγάλει αφρό(χρησιμοποιούσαν τον κοντό φλόμο), ξεπλένοντας κάθε φορά την πλάκα μέσα στο νερό, η γούρνα γέμιζε έτσι από τον αφρό, που ήταν δηλητηριώδης.

Τα ψάρια με το τρόπο αυτό πάθαιναν ασφυξία κι έβγαιναν στην επιφάνεια για ν’ αναπνεύσουν. Με την άνεσή τους τότε με μια απόχη ή και με τα χέρια τα μάζευαν. Με παρομοιο τροπο στη Κρήτη νάρκωναν και έπιαναν τα χέλια, εξ ου και η τοπική ονομασία του φυτού, Αχελόφλομος.

Οι βοσκοί της Κρήτης, το γάλα του φλόμου το έριχναν μέσα στο γάλα που πρόσφεραν σε ανεπιθύμητους μουσαφίρηδες. Όπως ήταν φυσικό η διάρροια που τους προκαλούσε τους έκανε να φύγουν το συντομότερο.

Σήμερα μερικοί συνεχιζουν την παράδοση και «φλομώνουν» και με άλλους τρόπους τα ψάρια, με ασβέστη τους ροφούς και τα χταπόδια και άλλους μεζέδες με χλωρίνη, που είναι ακόμη πιο τοξική γι΄ αυτό στις παραλίες βρίσκονται συχνά άδεια πλαστικά δοχεία χλωρίνης.

Όλοι αυτοί οι τρόποι χημικού ψαρέματος είναι επικίνδυνοι για τον άνθρωπο γιατί μεταφέρονται οι δηλητηριώδεις ουσίες, με την κατανάλωση των   ψαριών, στον οργανισμό μας.

Απαγορεύεται έτσι η αλιεία με τη χρήση εκρηκτικών, φυτικών η χημικών ουσιών που παραλύουν τα ψάρια π.χ. Φλόμος, γαλατσίδα, χλωρίνη, γαλαζόπετρα κλπ. και το πρόστιμο αρχίζει τουλάχιστον με   1.500 ευρώ .